Cevat Dereli kimdir, İstanbul’un tabiatını mevzu alan figüratif anlayıştaki fotoğraflarıyla tanınan bir ressamdır.
Cevat Dereli, 1900 yılında Rize‘de doğmuştur. Birinci ve ortaöğrenimini tamamladıktan sonra Sanayi Nefise Mektebi’nde İbrahim Çallı Atölyesi’nde eğitim gördü. Öğrencilik yıllarında Osmanlı Ressamlar Cemiyeti’nin karma stantlarına katıldı. 1922-23 yıllarında, arkadaşlarıyla Yeni Fotoğraf Cemiyeti’ni kurdu. 1924 yılında Sanayii Nefise Mektebi’ni bitirdi. Devlet Fotoğraf Yarışması’nı kazanarak Paris‘e gitti. 1924 ile 1928 yılları ortasında Julian Akademisi‘nde Paul Albert Laurens Atölyesi’nde çalıştı. Louvre Müzesi‘nde araştırma ve kopyalar yaptı.
Yurda dönüşünde 1929‘dan sonra Hoş Sanatlar Akademisi öğretim takımına girdi ve Hoş Sanatlar Akademisi’nde Nazmi Ziya Güran Atölyesi’nde fotoğraf muallim muavini olarak misyon aldı. Birebir yıl, arkadaşlarıyla birlikte Paris‘te daha evvel kurdukları Müstakil Ressamlar ve Heykeltıraşlar Cemiyeti’nin birinci standını Ankara‘da açtı. Bu stantlar daha sonra İstanbul ve diğer vilayetlerde de düzenlendi. Müstakiller Grubu’nun üyeleri ortasına katıldı. İbrahim Çallı‘nın 1947 yılında emekliye ayrılmasından sonra atölye hocalığını tek başına yürüttü.
Cevat Dereli 1932’de Akademi’den ayrıldı, 1933 yılında Tıp Fakültesi desinatörlüğüne atandı. Bu misyonda 1939’a kadar kaldı, sonra tekrar Hoş Sanatlar Akadcmisi’ne geçti. Çallı Atölyesi’nde misyona başladı. Tıpkı yıl CHP‘nin düzenlediği yurt gezisi kapsamında ressamlar iki küme halinde Anadolu’nun çeşitli vilayetlerine gönderildi. Cevat Dereli, 1939 yılında Halkevleri Genel Merkezi tarafından Sinop‘a gönderildi ve bu bölge ile ilgili sayısız peyzajlar yaptı. Burada yaptığı fotoğraflarla 1939‘da Ankara‘da Devlet Fotoğraf ve Heykel Standı ile birlikte açılan Yurt Gezisi Sergisi’nde fotoğraf kolunda birincilik mükafatını aldı.
1947’de İbrahim Çallı emekliye ayrılınca Dereli tıpkı atölyede öğretim üyeliğine atandı. 1954’ten başlayarak yurt içinde ve dışında çeşitli karma stantlara katıldı. 1970’te 46 portre-desenden oluşan birinci ferdî standı Akademi salonlarında açıldı. Bundan sonra 1980’e kadar dört şahsî stant daha açtı.
İlk devirlerinde empresyonist bir halla realist kompozisyonlar üreten sanatçı çok sayıda natürmort ve peyzaj yaptı. Müstakil Ressamlar ve Heykeltraşlar birliğinin kurucularından sayılan Cevat Dereli daha sonra (D) gurubuna katıldı.
Cevat Dereli’nin Birinci ürettiği görüntü fotoğraflarında empresyonizmin tesirleri görülür. Ancak sonraki yapıtlarında Türk minyatürlerinden de faydalanarak değişik bir üslûp kazandığı görülür. Geometrik kuruluşlu büyük düzenlemeler gerçekleştirdi. Köy ve köylü balıkçıların oluşturduğu bahislerdeki fotoğraflarını, Batılı bir üslupta üretti.
Türk fotoğrafının 1930’larda içine girdiği ortamda Kübizm‘e dayalı, yapı ve çizgi sağlamlığından kaynaklanan kübist-konstrüktivist görüşü benimsemiş olan Cevat Dereli giderek daha rahat bir tempoyla şiirsel bir özgürlüğü benimsemiştir. 1954‘te yaptığı “İstihsal” bahisli tablonun benzeriyle 1956‘ta Venedik Bienali’ne katıldı. 1958’de Brüksel‘de düzenlenen 50 Yıllık Çağdaş Sanat Sergisi’ne katılacak fotoğrafları seçmek üzere toplanan milletlerarası bir şura, Türkiye’den gönderilen yapıtlar ortasında Cevat Dereli’nin fotoğraflarını sergillemeye bedel buldu. Yurtdışında düzenlenen Çağdaş Türk sanatı stantlarına fotoğraflar verdi.
Türkiye içinde ve dışarıda birçok standa katıldı. İstanbul‘un tabiatını husus alan figüratif anlayıştaki fotoğraflarıyla tanınan bir ressamdır. İkinci Devlet Fotoğraf ve Heykel Sergisi’nde birinci oldu, sistemli stantlar hazırladı (1976, 1977, 1980, 1983), 1977 yılında Sedat Simavi Vakfı’nın Görsel Sanatlar Ödülü’nü Zühtü Müridoğlu ile paylaştı, 1981 yılında Atatürk Devlet Armağanı’nı aldı.
Resim ve Heykel Müzesinde, Ulusal Kütüphane koleksiyonunda, birçok özel ve resmi koleksiyonlarda yapıtları bulunan Cevat Dereli, Çağdaş Türk Fotoğrafına değerli katkılarda bulunmuştur.
Cevat Dereli, 23 Temmuz 1989 tarihinde İstanbul‘da 89 yaşında ölmüştür.
Başlıca eserleri:
Topkapı Sarayına Bakış, 1951,
Hasat, 1954,
İstihsal, 1954,
Manzara, 1956;
Balık Tutan Adam, 1957
Elma Toplayanlar, 1961;
Gündoğdu Köyü, 1963,
Adalar, 1959;
Mevleviler, 1979;
Akşamcılar, 1981;
Mevleviler, 1982;
Karadeniz, 1982;
Terkedilmiş Konut, 1982;
Çengelköy, 1982;
Balık Avı, 1982.
