Gabriela Mistreal kimdir, Latin Amerikan edebiyatının tanınmış yazarlarındandır. 1945 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘ne layık görüldü.
Gabriela Mistreal, 7 Nisan 1889 tarihinde Vicuña, Şili‘de İspanyol, Bask ve yerli karışımı bir ailede köy öğretmeninin kızı olarak doğmuştur. Asıl ismi Lucila de María del Perpetuo Socorro Godoy Alcayaga’dır. Bir öğretmen olan babası Godoy Villanueva ile 1892 yılında meskeni terk ettikten sonra yalnızca birkaç kez görüşebildi. Annesi Doña Petronila tarafından koyu Katolik bir aile ortamında büyütüldü. 1909 yılında kiliseden uzaklaşmaya başladı.
Genç yaşta birinci şiirlerini çeşitli mahallî gazete ve mecmualarda yayımladı. “Sonetos de la Muerte” (Ölüm Soneleri) isimli şiiri ile 1914‘te bir ulusal edebiyat müsabakasında ödül aldı ve ülke çapında tanındı. Şiirlerini çok sevdiği şairler Gabriele d’Annunzio ve Frédéric Mistral‘ın isimlerinden oluşturduğu ‘Gabriela Mistral‘ ismiyle yayımladı, edebiyat dünyasında bu isimle tanındı.
12 yaşında eğitim hayatını sonlandırdı. Kendi kendini yetiştirdi. On beş yaşından itibaren öğretmen olarak Şili‘nin çeşitli bölgelerinde vazife yaptı. Birinci şiirlerinin lokal gazetelerde görünmesi de bu yıllara rastlar. Şimdi 17 yaşındayken tanıştığı bir demiryolu çalışanına tutku ile bağlandığı; sevgilisinin üç yıl sonra beklenmedik bir anda gelen intiharından sonra şiire tutunduğu söylenir. 1918 yılında sert iklim şartları olan Punta Arenas’ta misyona başlar. Ozan Nobel Edebiyat ödülü kazandığı ünlü “Desolación” (Keder, 1922) isimli yapıtını burada kaleme alır.
1914 yılında Sonetos de la Muerte (Ölüm Soneleri) isimli şiiriyle Şili‘de Juegos Floral Ödülü’nü kazandı. 1945 yılında Nobel Edebiyat Ödülü‘nü kazanan birinci Latin Amerikalı edebiyatçı oldu.
1920 yılında Temuco ve 1921 yılında başşehir Santiago‘da çeşitli okullarda çalıştıktan sonra, 1926‘da Birleşmiş Milletler‘de Şili Temsilcisi oldu. 1932’de Napoli, 1933 yılında ise Madrid ve Lizbon‘da konsolosluk misyonlarında bulundu.
1922 yılında Meksika hükümetinden gelen bir daveti kabul ederek bu ülkeye göç etti ve mühlet giden eğitim ıslahatı çalışmalarına katıldı.
1923 yılında yayınladığı Lecturas para Mujeres (Kadınlar için Konuşmalar) ile Meksika Devrimi’nin fikirsel alt yapısını destekledi; Kuzey ve Güney Amerika‘daki bayanlara bu yapıtla seslendi. Mistral, Şili‘de doğup büyümüştü; İspanyolca yazıyor ve Latin Amerika kültüründen besleniyordu. Ancak ülkesiyle münasebetleri her vakit yolunda gitmedi. Duygusal kopuşlar, Şili’de iktidara gelen dikta rejimleriyle tansiyonlu vakitler yaşadı.
Ülkesinde, sırf üniversite tahsili görmüş öğretmenlerin okullarda vazife yapabileceğine dair yasanın kabul edilmesi üzerine 1925 yılında emekli olmak zorunda kaldı.
Yıllar sonra ülkesi ile ilgili fikirlerini anlattığı bir makalede “Kızlarını eğittiğim ve berbat kıyafetlerim ve berbat taranmış saçlarım yüzünden beni hor gören bir toplumdan izole biçimde yaşadım” diyecekti. Bu yüzden hayatının son 34 yılını ülkesinden uzakta geçirdi. Latin Amerika‘yı, Avrupa‘yı ve ABD‘yi dolaştı. Hayatını yazarak ve ders anlatarak kazandı.
1923 yılında Şili hükümeti “Ulusun Öğretmeni” unvanını verdi. Şili ve Meksika’da kırsal yörelerdeki eğitim düzenlemelerinde faal rol üstlendi; üniversite öğretim üyeliğine kadar yükseldi; eğitimcilik, kültür bakanlığı, danışmanlık ve diplomatlık yaptı. 1926 yılında Birleşmiş Milletler‘ de Şili’yi temsil etti ve Fransa‘ya yerleşti. Gazetecilikle ve Latin Amerika ülkeleri ve ABD’de dersler vererek geçimini sağladı. Bilhassa Karayipler, Uruguay, Brezilya ve Arjantin‘e sık sık seyahat etti. 1929 yılında annesini vefatından sonra ülkesi ile bağını kaybetti. 1932 yılında Napoli, 1933 yılında ise Madrid ve Lizbon‘da ülkesinin kültür ateşesi olarak vazife yaptı. Birçok üniversite tarafından onursal doktora unvanı verildi.
1925, 1938 ve 1954 yıllarında kısa ziyaretler yapmak üzere Şili‘ye dönen Mistral, Pablo Neruda‘ya yapılan haksızlıklara reaksiyon göstermesi nedeniyle Gabriel González Videla hükümetinin şimşeklerini çekti. Bunun üzerine El Mercurio ve El Diario Ilustrado gazeteleri artık onun yapıtlarını basmayacaklarını bildirdi. Emekli maaşının kesilmesi ile geçim zahmetine düşen sanatçı, ömrünün geri kalanını ülkesinden uzakta geçirdi.
Gabriela Mistreal, Latin Amerika‘yı, Avrupa‘yı ve ABD‘yi dolaşarak eğitim alanında çalışmalar yapmıştır.
Gabriela Mistral’in ikinci büyük yapıtı Tala (Yıkım) 1938 yılında, Buenos Aires‘te, dostlarının yardımıyla yayımlandı. Mistral bu kitabın gelirlerini İspanya İç Savaşı’nda ziyan gören çocuklara bağışlamıştır.
Mistral’ın ömrünü alt üst eden öteki bir üzücü olay, evlat edindiği yeğeni Juan Miguel’in ölümüydü. 17 yaşındaki gencin intihar ettiği söylendi fakat Mistral’e nazaran, akran zorbalığından kaynaklı bir cinayet kelam konusuydu. 1945’te kazandığı Nobel edebiyat ödülü bile unutturamadı bu vefatın acısını…
1922’de New York‘ta basılan birinci yapıtı Desolación”‘dan sonra “Ternura” (Şefkat, 1924) ve “Tala” (Yıkım, 1938) Buenos Aires‘te, “Poesías completas” (Tüm Şiirleri, 1958) İspanya‘da yayımlanmıştır. Ülkesi Şili‘de sırf “Lagar” (Şıra teknesi, 1954) isimli yapıtı basıldı. Şiirlerinde tabiat, aşk, anne sevgisi bahislerinin yanı sıra haksızlığa uğramış Güney Amerika yerlilerini, İspanya İç Savaşı sırasında yuvalarını yitirmiş Basklı çocukları, makûs şartlarda çalışmak zorunda bırakılmış Şilili maden emekçilerini bahis edindi.
Hiç evlenmedi. Hiç çocuğu olmadı.
Gabriela Mistreal, 10 Ocak 1957 tarihinde Hempstead, New York, ABD‘de pankreas kanserinden 68 yaşında ölmüştür. Cenazesi Şili‘ye gönderildi. Ölümü nedeniyle devlet başkanı Ibañez tarafından Şili‘de yas ilan edildi
24 Eylül 2009 tarihinde Şili hükümeti tarafında üzerinde Gabriela Mistreal‘ın resmi bulunan 5000 pesos pahasında kağıt para tedavüle sunulmuştur.
Gabriela Mistreal parası
Ödülleri :
1914 – Şili, Juegos Floral Ödülü
1945 – Nobel Edebiyat Ödülü
1951 – National Prize for Literature (Ulusal Edebiyat Ödülü)
Kitapları :
1914 – Sonetos de la muerte (Ölüm Soneleri)
1922 – Desolación (Keder)
1923 – Lecturas para mujeres (Kadınlar için Konuşmalar)
1924 – Ternura (Şefkat)
1934 – Nubes blancas y breve descripción de Chile
1938 – Tala (Yıkım)
1941 – Antología
1954 – Lagar (Şıra teknesi)
1957 – Recados contando a Chile
1958 – Poesías completas (Tüm Şiirleri)
1967 – Poema de Chile (Şili Şiirleri)
Umutsuzluk
Sis koyu ve sonsuz, zira unutmalıyım
denizin tuzlu dalgalarının beni fırlattığı yeri.
Vardığım ülkenin ilkbaharı yok:
yalnızca beni bir anne olarak saklayan uzun gecesi.
Uluyor yel konutumun etrafında ve hıçkırıyor.
Bir cam üzere kırıyor çığlığımı.
Ve beyaz ovaların sonsuz ufukları boyunca
görüyorum görkemli ve acılı günbatımının vefatını.
Kimi çağırabilir ki buraya düşmüş bayan,
yalnızca ölüler O’ndan daha çok yol gidebilirse?
Kendileriyle sevdiklerinin kolları arasından
sessiz ve katı bir denizin yükselişini sırf ölüler görür.
Limanda beyaz yelkenleri parıldayan gemiler
geliyorlar kimselerin bilmediği ülkelerden;
açık-gözlü tayfaları bilmiyorlar ırmaklarımı
ve geliyorlar denizlerimin ışığını görmemiş solgun meyvalarla.
Ve boğazıma bir düğüm üzere takılan sorunun
yanından geçişini gördüm onların, yitip gittiğini, yenildiğini:
yabancı lisânlar konuşuyorlardı, yaşlı annemin
altın ülkelerde türkü söylediği canlı lisanı değil.
Toz üzereydi mezara düşen kar,
bir ölümlü üzere görüyorum sisin büyüyüşünü,
ve delirmemek için saymıyorum her bir saniyeyi,
çünkü uzun gece yeni başladı daha.
Görüyorum yenik ovaları ve topluyorum üzüntülerini,
çünkü yitik görünümleri görmeye geldim.
Kardır gördüğüm yüz pencerelerimden;
her vakit düşsün o beyaz ışık göklerden!
Her vakit üstüme kar, Tanrı’nın büyük bakışı gibi
Her daim beyaz portakal-çiçek konutumun üstüne;
Her vakit, bahtın hiç yorulmaması ya da yok olmaması gibi
düşer gökten beni örtmek için, dehşetli ve eksiksiz.
