Emin Onat kimdir, Anıtkabir‘in Orhan Arda‘la birlikte mimarıdır.
Emin Onat, 20 Aralık 1908 tarihinde İstanbul‘da doğdu. Tam ismi Halid Emin Onat’dır. Beyazıt Numune Mektebi ve Vefa Sultanisi’nden sonra 1926’da (sonradan Yüksek Mühendis Mektebi olan) Mühendis Mektebi’ne girdi. Üstün başarısı nedeniyle 1928 yılında üçüncü sınıftayken bu okula öğretim üyesi olmak üzere seçilen üç öğrenciden biriydi. Öteki ikisi de Fuat Külünk ve Hilmi İleri (Selim İleri‘nin babası) idi. Eğitimini tamamlaması için İsviçre‘deki Zürih Teknik Üniversitesi‘ne gönderildi. Burada gördüğü öğretim müddetince, Otto Rudolf Salvisber‘in öğrencisi oldu. Mimarlık eğitimini 1934 yılında tamamlayarak Türkiye‘ye döndü.
Emin Onat, 1935 yılında Yüksek Mühendis Mektebi Mimarlık Şubesi’ne müderris yardımcısı olarak atandı. 1937 yılında birinci resmi misyonu ve yapıtı olarak, 1936 yılında eğitimci olarak katıldığı Yıldız Teknik Üniversitesi için Yıldız sarayı içinde yerleşke ve Şehzadeler dairesinin okul olarak dönüşüm projelerini çizdi ve kontrollüğünü yürüttü.
Eğitim tarihimize geçen Köy Enstitüsü binaları projeleri için açılan müsabakayı Prof. Leman Tomsu ile birlikte kazandı, 1936-1937 yıllarında açılmış olan Kepirtepe, Çifteler (Hamidiye), Mahmudiye Köy Enstitüleri de onun yapıtları ortasındadır.
1938 yılında profesör oldu ve bu okulun mimarlık şubesi başkanlığına getirildi. 1943 yılında Ordinaryüs Profesör oldu. 1944 yılında Yüksek Mühendis Okulu İTÜ‘ye dönüştürülünce, yeni kurulan Mimarlık Fakültesi’nin birinci dekanlığına seçildi ve iki devir bu vazifesi sürdürdü. 1946 yılında İngiliz Mimarları Kraliyet Enstitüsü (RIBA) onursal üyesi seçildi. 1950-1953 yılları ortasında İTÜ’nün rektörlüğünü yaptı. 1954-1957 yılları ortasında İstanbul Milletvekilliği yaptıktan sonra milletvekilliğinden istifa edip üniversitedeki misyonuna döndü.
1 Mart 1941 tarihinde Anıtkabir için açılan memleketler arası müsabakaya Mimar Orhan Arda ile birlikte katıldı. Hazırladıkları proje 49 proje ortasından birinci olarak seçildi. 1944-1953 yılları ortasında uygulanan projelerin düzenlenmesini ve inşaatın denetimini Orhan Arda ile birlikte yürüttü.
Emin Onat-Orhan Arda’nın müsabakayı kazanan projesinin görünüşü.
Anıtkabir projesi kabul edildikten sonra Hükümet’in teklifi ile projeler değiştirilmiş ve Neo-Osmanlı stilinden vazgeçilerek tekrar Parthenon kökenli Batı Neo-Klasik üsluptaki dizayna dönülmüştür.
Emin Onat, genel olarak dizaynlarında, yapıyı fonksiyonlarından yola çıkarak biçimlendirmeye yönelik çağdaş mimarlık prensiplerini tanımış, bunları daha sonraki dizaynlarında uygulamıştır. Onun bu özelliği, çağdaş yapılarda eski Türk mimarlığına mahsus öğelerin kullanılmasıyla, ulusal bir mimarlık yaratılabileceğinin düşünüldüğü bir devirde, mimarlar ortasında bir istikrar sağlaması açısından kıymet taşır.
Emin Onat, Türkiye‘yi birçok ulusal ve memleketler arası platformda temsil etti. Uluslararası Mimarlar Birliği (UIA) Türkiye bölümünün çekirdeğini kurdu ve 1948’de Lozan‘da yapılan birinci genel şuraya katılan Türk mimarları ortasında yer aldı. Mimarlık alanındaki çalışmaları nedeniyle, 1946’da Britanya Kraliyet Mimarlık Enstitüsü (RIBA) tarafından onursal yazışman üyeliğine seçildi.
1956 yılında Hannover Teknik üniversitesi’nden onursal doktorluk unvanı aldı.
27 Mayıs, 1960 tarihinde askerî darbenin akabinde kurulan askerî idare 147 öğretim üyesini üniversitelerden ihraç etme kararı aldı. 28 Ekim 1960 tarihinde Milli Birlik Komitesi 147 öğretim üyesini üniversitelerden uzaklaştırdı. 147’ler‘in içinde Emin Onat da vardı.
Emin Onat, İstanbul‘da 17 Temmuz 1961 tarihinde kalp krizi sonunda 53 yaşında ölmüştür. Emin Onat, İTÜ ve Mimarlar Odası’nın açtığı müsabakayı kazanan öğrencisi Doğan Tekeli‘nin tasarladığı, Zincirlikuyu’daki mezarında yatıyor.
Eserleri :
– Yıldız Teknik Okulu Binası dönüşüm projeleri(1937),
– Köy Enstitüleri Hamidiye ve Mahmudiye, Kepirtepe (1941-1942, Leman Tomsu ile)
– Villa Maral, Göztepe, İstanbul (1941)
– Orhan Arda ile birlikte tasarlayıp uyguladığı Anıtkabir (1942-1953)
– Emin Onat Meskeni, Moda, İstanbul (1944)
– Sedad Hakkı Eldem ile birlikte tasarladığı İstanbul Üniversitesi Fen ve Edebiyat Fakültesi (1944)
– Ankara Üniversitesi Fen Fakültesi (1947)
– İstanbul Adalet Sarayı (1949)
– Vali Konağı, Bursa (1945-1946)
– Uludağ Sanatoryumu, Bursa (1946, Leman Tomsu ile)
– Yapı ve Kredi Bankası, Bursa (1948)
– İTÜ Taşkışla Binası değişim ve tamiratı (1950, Paul Bonatz ile)…
– Emin Onat’ın Annesinin Konutu, İstanbul (1951)
– Cenap And Konutu, Kavaklıdere, Ankara (1952)
– Gazino, Ankara Zafer Meydanında (1952)
– Cumhurbaşkanlığı Sekreterlik Binası, Çankaya, Ankara (1953)
– Apartman, Taksim Mete Caddesi, İstanbul (1955)
– Sanayi Kalkınma Bankası, İstanbul (1955)
– Yüksel Apartmanı, Nişantaşı, İstanbul (1955)
– Hayat Apartmanı, Ankara (1956)
– Emniyet Sarayı, Ankara (1956)
– Sporel Apartmanı, Moda, İstanbul (1956-1957)
– Marmara Apartmanı, Moda, İstanbul (1956-1957)
– Moda Deniz Kulübü, İstanbul (1956-1957)
– Devres İş Hanı, Gümüşsuyu, İstanbul, (1961).
