Azra Erhat kimdir, Türk deneme ve inceleme muharriri, Eski Yunan ve Roma lisanları uzmanı, filolog, arkeolog, tercümandır.
Azra Erhat, 4 Haziran 1915 tarihinde Şişli, İstanbul‘da doğmuştur. Babasının işi nedeniyle ilköğrenimini Avusturya, Viyana‘da, orta ve lise tahsilini Belçika, Brüksel’de yaptı. 1934 yılında Emil Jazgmain klasik lisesini bitirdikten sonra Türkiye‘ye döndü. Bu okulda Latince ve Yunanca öğrendi. Birebir yıl İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Romanoloji kısmına yazıldı. 1934-1936 yılları arasında İstanbul Edebiyat Fakültesinde, iki yıl Prof. Leo Spitzer‘in derslerine ve aktifliklerine katıldı.
1936 yılında Almanya‘dan hoca olarak getirilen ve Ankara Lisan ve Tarih -Coğrafya Fakültesi’nde Klasik Filoloji kısmını kurmakla görevlendirilmiş Prof. George Rodhe‘nin asistanı olarak hem Latince- Yunanca hem de Fransızca-Almanca bilen Azra Erhat görevlendirildi. Azra Erhat, 1936’da öğrenci-çevirmen, 1939’da Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih Coğrafya Fakültesi’ni bitirerek Klasik Filoloji Bölümü’nde asistan olarak misyona başladı. 1939’da asistan, 1946’da doçent oldu.
1948 yılında Ankara Üniversitesi Lisan ve Tarih Coğrafya fakültedeki öğretim üyeleri Pertev Naili Boratav, Behice Boran, Adnan Cemgil, Niyazi Berkes‘le birlikte üniversiteden uzaklaştırıldı. 1949-1950 ortasında Yeni İstanbul ve Vatan gazetelerinde çalıştı. 1954-1956 yılları ortasında Varlık gazetesinde çalıştı. Gazetecilik yıllarında da çeviri çalışmalarını sürdürdü. Antoine de Saint-Exupéry‘den Küçük Prens ve Colette‘den Cicim romanlarını çevirdi. 1956 yılında, 41 yaşındayken emekli oldu.
1956-1975 yılları ortasında, 19 yıl boyunca Milletlerarası Çalışma Ofisi ( ILO ) Yakın ve Orta Doğu Merkezi’nde kütüphane memurluğu yaptı.
Azra Erhat, Türk deneme ve inceleme müellifi, Eski Yunan ve Roma lisanları uzmanı, filolog, arkeolog, tercümandır. Bilhassa Eski Yunan klasiklerinden yaptığı çevirilerle tanınmıştır. A. Kadir (İbrahim Abdülkadir Meriçboyu) ile birlikte gerçekleştirdiği İlyada ve Odissea çevirileri referans kabul edilir.
İlk çevirileri Çeviri mecmuasında çıktı. Sofokles, Aristopfanes üzere muharrirlerin yapıtlarını Türkçeye kazandırdı. Yeni Ufuklar mecmuasının müelliflerinden biri olan Azra Erhat, bu mecmua etrafında gelişen hümanist anlayışın öncüleri ortasında yer aldı.
12 Mart 1971 periyodundaki aydın kırımından hissesini aldı. Sabahattin Eyüboğlu, Vedat Günyol, Magdi Rufer, Yaşar Kemal‘in eşi Tilda’yla birlikte 4 ay Maltepe Askeri Cezaevi‘nde tutuklu kaldı. Dört ay sonra birinci oturumda dostlarıyla birlikte salıverildi. Tutukluluğu mühletince, Gülleylâ’ya Anılar ismini verdiği özyaşamöyküsünün bir kısmını yazdı ve küçük yeğenine adadı. Uluslar ortası Çalışma Ofisi (ILO) bu sıkıntı periyodunda Azra Erhat’ı destekledi, tutuklanmasından davası sonra erip aklanıncaya dek geçen bir buçuk yıla yakın müddette ofiste çalışmadığı halde takımını korudu, maaşını nizamlı ödedi.
1972 yılında değerli çalışmalarından biri olan Mitoloji Sözlüğü’nü hazırladı. Yapıtında, başta Anadolu efsaneleri olmak üzere son derece karmaşık olan Yunan ve Latin mitolojisini detaylarıyla anlattı, efsaneleri hem bilimsel bir gözle incelemeye hem de bunların dünya yazın ve sanatındaki yerlerini, eşsiz bir esin kaynağı olarak değerlendirmeye çalıştı.
1975 yılında, 1973’te vefat eden Halikarnas Balıkçısı‘ndan kendisine gelen mektuplardan derlediği Mektupları’yla Halikarnas Balıkçısı isimli yapıtı yayımladı.
1978 yılında Çağdaş Yayınlarınca yayımlanan ‘‘Sevgi Yönetimi” isimli denemesinde ise, birincinin Yahya Kemal Beyatlı ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu‘nin ileri sürdükleri, ‘‘Akdeniz Uygarlığı” görüşünden sonra Atatürk‘ün teklifiyle savunulan ‘‘Anadolu’daki bütün kültürler bizimdir” tezini benimseyen görüşünü lisana getirdi. Anadolu’da gelmiş geçmiş çeşitli uygarlıkların izlerini çok yalın ve akıcı bir lisanla anlattı ve Türkiye’de kökleşmesini özlediği hümanizma akımına ustaları Halikarnas Balıkçısı ve Sabahattin Eyüboğlu‘nun yolundan yürüyerek öncülük etti.
Yine çok yakınındaki Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte çevirdiği Eshilos‘un Theogonia ve “İşler ve Günler” isimli yapıtlarıyla Eshilos üzerine araştırmaları, 1977’de “Eshilos, Yapıtları ve Kaynakları” ismiyle basıldı. Bu üç isim bir ortada “Mavi Yolculuk” terimini Türk ve dünya literatürüne kazandırdılar.
1978 yılında Doktora tezi olan Sappho Üzerine Konuşmalar’ı Cengiz Bektaş‘la tekrar yayına hazırladı. 1981-1982 yıllarında, Sabahattin Eyüboğlu‘nun tüm yapıtlarını Sanat Üzerine Denemeler ve Tenkitler ismi altında derledi ve yayımlattı.
Azra Erhat, 6 Eylül 1982 tarihinde İstanbul‘da 67 yaşında kanserden ötürü ölmüştür.
Ödülleri :
A.Kadir ile birlikte İlyada destanından yaptığı çevirinin birinci cildi 1959’da Habib Törehan Bilim Ödülü’nü, üçüncü cildi 1961’de Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü’nü aldı.
Eserleri :
* Mavi Anadolu (1960)
* Mavi Seyahat (1962)
* İşte İnsan-Ecce Homo (1969) (Çeviri)
* Sevgi İdaresi (1978)
* Mitoloji Sözlüğü (1972)
* Mektuplarla Halikarnas Balıkçısı (1976)
* Troya Masalları (1981)
* Karya’dan Pamfilya’ya Mavi Seyahat (1979)
* Homeros – Gül ile söyleşi
* Hesiodos, Yapıtları ve Kaynakları (1977); Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte (Çeviri)
* İlyada (1967) A. Kadir ile birlikte (Çeviri)
* Odysseia (1970) A. Kadir ile birlikte (Çeviri)
* Osmanlı Münevverinden Türk Aydınına
* Yedi Deniz, Piri Reis – A. Kadir ile birlikte
* Şölen – Dostluk, Platon – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
* Zincire Vurulmuş Prometheus, Eshilos – Sabahattin Eyüboğlu ile birlikte
* Savaş Uçuşu, Antoine de Saint-Exupéry (çeviri )
* Küçük Prens – Antoine de Saint-Exupéry (çeviri )
* Dişi Kedi – Colette (çeviri )
* Cicim – Colette ( çeviri ).
